دختر کوروش - استفاده از روش پی دو پوشه در ساخت بناهای پاسارگاد

مهندسان هخامنشی دو هزار و 500 سال پیش برای جلوگیری از ریزش سازه‌های مجموعه پاسارگاد که در منطقه زلزله خیر ساخته شده‌اند، از روش ابتکاری در پی به صورت «پی دو پوشه» استفاده کرده‌اند که امروز در ساخت پی نیروگاه‌های هسته‌ای و سازه‌های حساس به کار گرفته می‌شود. روش پی دو پوشه، تکنیکی در مهندسی سازه و زلزله است که کارشناسان قبل از ساخت سازه، از دو پی روی هم استفاده می‌کنند. پی اول به صورت ثابت است و پی دوم روی پی اول ساخته شده و دارای قابلیت ارتعاش است. استفاده از این روش باعث می‌شود که مقاومت سازه‌ها تا بیش از هفت ریشتر بالا برود و در هنگام زلزله  با حرکت سازه‌ها در قسمت پی، ضربه زلزله گرفته شود و سازه آسیب نبیند. از این روش هم اکنون در ساخت سازه‌های حساس در کشور‌های زلزله خیر از جمله ژاپن استفاده می شود.

«عبدالعظیم شاه‌کرمی»، متخصص سازه و ژئو‌تکنیک و مسئول بررسی‌های مهندسی پاسارگاد، در مورد استفاده از روش پی دو پوشه گفت: «بررسی‌ها روی سازه‌های پاسارگاد نشان می‌دهد که مهندسان هخامنشی دو هزار و پانصد سال پیش در زیر سازه‌های این مجموعه دو پی می‌ساخته‌اند تا بتوانند ضربه های ناشی از زلزله و لغزش را بگیرند و سازه‌ها در هنگام زلزله در این منطقه زلزله خیز آسیبی نبینند.»

وی با اشاره به اینکه استفاده از این روش ابتکاری که هم اکنون آخرین تکنیک مقاوم‌سازی سازه‌ها است در دو هزار و پانصد سال پیش نشان دهنده شناخت کامل مهندسی سازه و اقلیم است، گفت: زیر سازه های مجموعه پاسارگاد دو پی وجود دارد. پی اول از جنس سنگ و ملات ساروج است و پی دوم که روی سطح کاملا صاف پی اول جای گرفته تنها از جنس سنگ ساخته شده و می‌تواند روی پی ثابت اول ارتعاش پیدا کند.»

بررسی‌های انجام شده در سازه‌های پاسارگاد به خصوص تل‌تخت و زندان سکندر یا آرامگاه کمبوجیه نشان می‌دهد که مهندسان هخامنشی علاوه بر استفاده از پی دو پوش با توجه به سست بودن خاک منطقه و سنگینی سازه‌ها، پی این مجموعه را در عمق زیاد و سطح گسترده‌ تری ساخته‌اند.

شاه کرمی در مورد علت استفاده از این تکنیک گفت: «ایجاد پی‌سازه‌های این مجموعه در عمق زیاد  و گستردگی بیشتر نسبت به سطح سازه‌ها مانع اختلاف نشست و جلوگیری از ترک خوردگی و فرسایش سازه‌ها می‌شود.» به گفته شاه‌ کرمی با توجه به استفاده از روش پی دو پوشه، گسترده سازی و پی عمیق در این مجموعه مهندسان هخامنشی دو مشکل اختلاف نشست و زلزله در این منطقه را حل کرده‌اند.

محوطه باستانی پاسارگاد نخستین پایتخت دولت هخامنشیان است که دو هزار و پانصد سال پیش به دستور کوروش هخامنشی ساخته شده است. در این مجموعه که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است آثاری نظیر مقبره کوروش، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی و مجموعه‌های دیگر وجود دارد. پاسارگاد در استان فارس جای گرفته است.